Er is sprake van een momentum. Elena Ferrantes vierluik De geniale vriendin is een onmetelijk succes tot ver buiten Italië. De laatste berichten spreken van een televisiereeks in 32 afleveringen, toeristische rondleidingen in de buitenwijken van Napels - ja, er staat intussen zelfs Ferrante-pizza op het menu. De auteur zelf blijft nog altijd de grote onbekende in het verhaal. Zij is er sinds haar debuut in 1992 tot nog toe in geslaagd te verdwijnen achter haar pseudoniem. Wie zij is, blijft een mysterie. Dat ze boeken schrijft die proberen te gaan waar geen vrouw ooit is gegaan, is een pak minder enigmatisch. Perfecte timing dus voor een herziene vertaling van Ferrante's debuut Kwellende liefde, de twintig jaar oude versie hebben alleen echte liefhebbers op de kop getikt.

'Mijn moeder verdronk in de nacht van 23 mei, mijn verjaardag, in het stuk zee bij de plek die Spaccavanto wordt genoemd, op een paar kilometer van Minturno.' Met deze openingszin katapulteert Ferrante zich in haar debuut en bijgevolg ook in een oeuvre dat obsessief zoekt naar wat het betekent vrouw te zijn. Woest jaagt ze in deze roman de middelpuntvliedende kracht van een kindertijd en jeugd in Napels na in een misselijkmakende zintuiglijkheid. Geen idee waar de toeristen precies naar op zoek zouden willen gaan na het lezen van dit boek.

Delia, de dochter, neust in Kwellende liefdein de laatste levensjaren van haar moeder Amalia. Ze ontdekt onder andere een recente minnaar. 'Ik was niets vergeten, maar wilde het me niet herinneren.' Het huiselijk geweld, de jaloerse vader, het ontembare lichaam van haar moeder, alles komt terug en resulteert in het hart der duisternis pal in het midden van het boek. Een helse rit op het openbaar vervoer in de ingewanden van Napels. Te midden van de mensen, tussen zwetende grijpgrage lichamen, abusieve mannen; de rollercoaster eindigt in seks die amper zo te noemen valt. 'Ook toen ik als meisje probeerde te masturberen ging het zo. Het genot verspreidde zich lauw, zonder dat het ook maar enigszins toenam, en mijn huid werd meteen kletsnat.' Overal is water: op de huid, uit het lichaam, in de zee. Alles is vochtig, de hele stinkende stad. Er zijn alleen geen tranen.

Dialect

Her en der in het boek duiken spiegels op waarin Delia ofwel zichzelf, ofwel haar eigen geslacht waarneemt, om uiteindelijk toch vooral zichzelf in haar moeder te zien. De versmelting is een feit, het beeld van de moeder vervaagt. De dood valt niet voor niets samen met de geboortedag in die fameuze eerste zin. Ferrante heeft een patent op sterke openingszinnen die zwanger zijn van betekenis. Zelf zal ze geen moeder worden. Dit debuut is een spiegelpaleis voor zowat alle elementen die het latere oeuvre zullen kenmerken: genadeloze analyse van relaties tussen moeders en dochters, patriarchen die geweld gebruiken, vrouwen die proberen te ontsnappen, die weigeren deel te nemen, desnoods tot de dood erop volgt. Ferrante staat bekend als de auteur die het onzegbare weet te zeggen. In deze roman valt misschien nog meer dan in de latere het gebruik van het dialect op. Er wordt vulgair gesist, geroepen en gevloekt dat het een lieve lust is. Taal is wat ontsnapt en verraadt wanneer er echt iets op het spel staat. Het Napolitaanse dialect en waar het voor staat is in Ferrantes wereld niet voor gevoelige zielen.

'Een verhaal moet zich verder wagen dan je eigen vermogen om het te schrijven, je moet bij elke regel bang zijn dat je het niet zult halen', verklaarde Elena Ferrante in De Standaard der Letteren in een zeldzaam interview. In Kwellende liefde gaat de auteur wel heel driest te werk; het boek mist misschien de finesse van de latere romans. Misschien zijn de symbolen iets te nadrukkelijk aanwezig. Maar het zij haar vergeven: eerst moest de moeder dood, uiteraard. En vervolgens is in dit debuut een schrijfster geboren, met haar hele hebben en houden en alles wat ze bezit aan taal, herinneringen en lichamelijkheid. Ze heeft de sprong gewaagd en is niet kopje-ondergegaan.

ELENA FERRANTE

Kwellende liefde.

Vertaald door Manon Smits, Wereldbibliotheek, 176 blz., 17,99 € (e-boek 12,99 €).

De auteur: een goed bewaard mysterie uit Italië. Internationale bestseller.

Het boek: herziene vertaling van haar debuut over een moeder-dochterrelatie uit 1992.

ONS OORDEEL: in dit debuut is een schrijfster geboren.

Ruth Joos ■

Verberg tekst

Delia keert naar Napels terug voor de begrafenis van haar op geheimzinnige wijze verdronken moeder. Psychologische, mysterieuze roman over een moeder-dochterverhouding. Een flirterige moeder, een jaloerse vader en een arrogante minnaar kleuren de gedachten van de hoofdpersoon. Maar wat is herinnering, fantasie en werkelijkheid? Niet altijd makkelijk te lezen door wisseling van heden en verleden en wisseling van perspectief. Elena Ferrante, over wie weinig bekend is, wordt beschouwd als een groot auteur, maar dit boek, haar debuut, is niet haar beste. De dialogen zijn moeilijk te volgen, de betekenis van de woorden soms raadselachtig. Verfilmd door Mario Martone onder de titel ‘L'amore molesto’ (1995). Misschien aantrekkelijk voor lezers die ook de film hebben gezien. Van de auteur is ook de trilogie ‘De Napolitaanse romans’*.