In 1957 gaat oud-politieman Bernie Gunther onder een valse naam naar Griekenland om een verzekeringsclaim te onderzoeken. Hij stuit op een web van intriges met oud-nazi’s, Griekse joden en politici. Er vallen enkele doden en Gunther ontdekt dat ook hij mogelijk gebruikt is in een politiek spel op het hoogste niveau, dat te maken heeft met de nieuwe werkelijkheid van de Koude Oorlog. Dit is het dertiende en jammer genoeg laatste boek in een uiterst succesvolle reeks over Bernie Gunther, want de auteur (1956-2018) is overleden. Het past keurig in de reeks en valt onder de noemer ‘crime noir’. Kenmerken zijn: een tragische held, veel 'cliffhangers', uiterst gevatte dialogen, ‘femmes fatales’ en een haast niet te ontwarren plot met vele lagen. Zoals typerend voor de serie wordt de historische werkelijkheid goed ingebed in het verhaal en passeren ‘echte’ schurken opnieuw de revue. Voor de liefhebbers van bijvoorbeeld Robert Goddard en John Lawton.

De horror van de Tweede Wereldoorlog heeft eigenlijk geen thrillerschrijver nodig. Of juist een hele goeie. Eentje die bizarre feiten of een groot mysterie opdiept, of angstaanjagende nazi's aan de vergetelheid ontrukt. Het is jammer dat Philip Kerr in maart te jong is overleden, want hij was zo'n goeie oorlogsthrillerschrijver. Een geluk bij een ongeluk: hij voltooide kort voor zijn dood nog wel het 13de en 14de deel van zijn serie over de Duitse moordcommissaris Bernie Gunther. 'Vergeten en vergeven' kwam in mei uit, binnenkort volgt 'Metropolis'.

In 'Vergeten en vergeven' kan Gunther weer worstelen met zijn schuldgevoelens als 'goede Duitser', een agent die weigerde nazi te worden maar wel vuile handen maakte. De plaats delict ligt in dit boek in het Griekenland van 1957, en tja, het oorlogsverleden van dat land geeft wel aanleiding tot Duits schuldgevoel. De schipbreuk in de Egeïsche zee die Gunther deze keer onderzoekt, blijkt verband te houden met een van de meest onbeschrijflijke Griekse oorlogstrauma's: de deportatie van zestigduizend Joden uit de stad Thessaloniki.

Joden die ooit gevlucht waren, leefden al eeuwen vreedzaam in Salonika (zoals de stad toen nog heette). Zij vormden de grootste bevolkingsgroep en hadden macht, aanzien en rijkdom. Na gruwelijke Duitse vernederingen en razzia's op de stadpleinen probeerden Joden in 1943 deportatie af te kopen, maar na het goud geïncasseerd te hebben, zetten de Duitsers hen toch allemaal op transport naar Polen.

Kerr speelt mooi met de nog altijd actuele financiële relatie tussen Duitsland en Griekenland: het ene land wist meteen na de oorlog een Wirtschaftswunder tot stand te brengen, in het andere land heeft corruptie dat tot op de dag van vandaag in de weg gestaan. Maar bouwden de Duitsers hun sterke naoorlogse economie ook niet een beetje op geroofde goederen uit een land als Griekenland? Waar is dat goud van die Joden uit Thessaloniki gebleven?

Gunther legt een spoor bloot van hooggeplaatste nazi's die elkaar dekken of juist naar het leven staan. En ondertussen beschrijft Kerr Griekenland vanuit de ogen van Duitsers: een 'rotland', waar het "domweg een feit is dat je niet van de bevolking op aan kunt als het om geld gaat - ons geld". "...het meest losbandige volk van Europa. Liegen en bedriegen zit hen in de genen", zo voegt Gunthers baas, de verzekeringsdirecteur uit München, hem nog toe. Andersom blijkt het land dat zo geleden heeft onder de 'gedachteloze wreedheid' van de nazi's, zoals Kerr het formuleert, niet zo haatdragend. Steeds stellen Griekse personages zich weer open voor de Duitsers, die hen omgekeerd blijven wantrouwen. Maar helaas voor de Duitsers kunnen de Grieken met hun gevoel voor verleden, het gebeurde nooit vergeten.

En zo hielp de oorlogsgeschiedenis Philip Kerr wederom aan een doorwrocht plot.

oordeel

Mooi spel met de schuld van Griekenland en Duitsland

Vert. Jan Pott De Boekerij; 416 blz. €19,99.

Verberg tekst