Simon Sebag Montefiore schreef eerder al een reeks bekroonde biografieën over onder meer Catharina de Grote en Stalin, en was jarenlang als buitenlandcorrespondent een bevoorrechte getuige van de val van de Sovjet-Unie en de daarop volgende turbulenties. Zijn grote vertrouwdheid met de Russische cultuur etaleert hij in deze volumineuze roman met een weids historisch bereik, over een familie die de speelbal wordt van de triomfen en tragedies van de Russische geschiedenis. Het verhaal bestaat uit drie delen. In 'Sint-Petersburg, 1916' krijgt de zestienjarige Sashenka, enige dochter van een steenrijke Joodse wapenhandelaar, onder invloed van haar anarchistische oom Marx onder andere Lenin te lezen. Daardoor stelt ze zich onvoorwaardelijk in dienst van "de dictatuur van het proletariaat" en wordt ze bolsjeviste. Het levert haar zelfs een korte gevangenisstraf op, waarna ze zich ontpopt tot een ijverig agente van de revolutie, die zelfs tot de kern rond Lenin kan doordringen. Deel twee vangt aan in Moskou, in 1939. Sashenka is gehuwd met een van de bonzen van de nomenklatoera, een kandidaat-lid van het Centraal Comité, heeft twee kinderen en leidt het leven van een geprivilegieerd communist. Stalin en Beria komen er over de vloer van hun luxueuze datsja. De Grote Terreur van 1937 is dan voorbij, maar Sashenka verdwaalt in een relatie met een anarchistische dichter en haar man trekt de aandacht van de geheime politie. Dat alles resulteert in een aanhouding van het koppel, waarbij ze er echter in slagen hun kinderen onder te brengen in adoptiegezinnen. In deel III zijn we in 1994. Katja, een jonge Russische historica, wordt door een in Londen verblijvende Russische oligarch belast met een stamboomonderzoek. Zijn vrouw weet immers niet wie haar ouders zijn en waar haar broer is. Katja begint in Moskou aan een lange speurtocht door de archieven. Een oude sovjetmaarschalk blijkt de sleutel te zijn, en wijst haar de weg naar Sashenka's geadopteerde kinderen. Daarnaast licht hij haar in over het tragische einde van wat ooit een vooraanstaand sovjetechtpaar is geweest, waarvan ze het proces tot in de akeligste details kan reconstrueren.

Sashenka is een kaleidoscopische roman met thrillerkenmerken. De auteur is erin geslaagd het Rusland van de laatste eeuw tot in de details op te roepen, wat een kleurrijk, ontroerend verhaal oplevert vol passie, heldenmoed en tragiek, met plotwendingen die de lezer naar adem doen happen. Het ongeloofwaardige verhaal van een zestienjarig meisje dat zo door de revolutionaire pathetiek en lectuur aangegrepen wordt dat ze een heldin wordt, moet men erbij nemen, net als de ongeloofwaardige afloop met de oude sovjetmaarschalk, die tot de ontknoping leidt. Het is echter allemaal zo knap verteld dat de lezer gretig meeleeft.

Men kan zich afvragen waarom men voor de titel niet heeft gekozen voor de Nederlandse transscriptie 'Sasjenka'. Het lijkt overigens of de vertaalster geen Russisch kent: zo heeft ze zich bij het vertalen van enkele Russische realia wel erg vergist. Dit doet echter weinig af aan deze breed uitgewerkte kroniek over een Russisch-joodse familie die tenondergaat in een zichzelf verslindende revolutie. [Jos Van Damme] Verberg tekst

In 1916 zit barones Sashenka Zeitlin (16) uit St. Petersburg op een kostschool die haar voorbereidt op het huwelijk. Als ze aan het eind van het semester naar huis gaat, wordt ze gearresteerd vanwege bolsjewistische activiteiten waarin ze via haar revolutionaire oom verzeild is geraakt. Haar vader, een joodse industrieel, krijgt haar met moeite vrij, waarna ze in stilte haar bolsjewisme voortzet. In 1939 is ze getrouwd met een prominente communist in Moskou en heeft twee kinderen, als ze met een joodse schrijver een geheime liefde beleeft die haar gezin ontwricht, waarna ze verdwijnt. In 1994 ontdekt een historica de feiten. De Britse historicus (1965) is bekend om zijn in veel talen vertaalde non-fictie over Russische geschiedenis, waarvan ‘Young Stalin’ wordt verfilmd. Dit is zijn door de Britse pers enthousiast besproken romandebuut. Na een traag begin wordt het goed vertaalde verhaal steeds boeiender, waarbij de raak beschreven Sashenka erg goed word geplaatst in de uitstekend en levendig beschreven historische ontwikkelingen. Paperback, kleine druk. Verberg tekst