Vlak voordat de Zweedse journalist en uitgever Stieg Larsson in 2004 op vijftigjarige leeftijd overleed aan een hartaanval, voltooide hij drie met elkaar samenhangende misdaadromans, waarvan de eerste pas een jaar na zijn dood werd gepubliceerd. Mannen die vrouwen haten (Signatuur, 2006) werd onmiddellijk een groot succes, niet alleen in de Scandinavische landen, die het bekroonden met de Glazen Sleutel voor beste thriller, maar ook in andere talen waar het werd herkend als een naar inhoud en vorm bijzonder werk. Het tweede deel van wat de 'Millennium'-trilogie heet, werd opnieuw overladen met lof. De vrouw die met vuur speelde (2007) was even verbluffend, zenuwslopend en omvangrijk. In het najaar van 2008 verscheen onder de titel Gerechtigheid (weer gelauwerd met de Glazen Sleutel), een pil die de lezer met spijt dichtslaat omdat die maar 651 bladzijden bevat...
Larsson, die de zegetocht van zijn boeken niet heeft mogen meemaken ? in Europa werden in totaal zes miljoen exemplaren ?, was een gerespecteerd onderzoeksjournalist, die veel kennis vergaarde over financieel-economische criminaliteit, racisme, rechts-extremisme en nazigroeperingen, en uitgever van het tijdschrift 'Expo'. Deze specialisaties zijn in zijn werk terug te vinden, bv. wanneer in zijn debuut de achtergrond wordt blootgelegd van de familie en het zakenimperium van Henrik Vanger. Zijn ervaring als tijdschriftredacteur speelt in alle boeken een belangrijke rol, omdat een van de twee hoofdpersonages werkzaam is bij het spraakmakende en in sommige kringen gevreesde blad 'Millennium'. Mikael Blomkvist is een vasthoudend journalist die niet loslaat voor hij alles boven water heeft gehaald, en dat maakt hem weinig geliefd bij veel politici en andere hoogwaardigheidsbekleders. In het eerste boek is hij door een kritische analyse en daarop gebaseerde aanklacht in een schandaal verwikkeld, dat hem een tijdje zijn vrijheid kost, voordat hij wordt gerehabiliteerd en zijn onderzoek met dubbele energie voortzet. In deel twee werken twee medewerkers van de redactie in het geheim aan een publicatie over gruwelen van de internationale vrouwenhandel, met vertakkingen naar politiek verantwoordelijken. Ze worden bruut geliquideerd.
De verdachte van die moorden is de andere hoofdfiguur, een problematische jonge vrouw met wie Mikael een voortdurend fel conflicterende relatie onderhoudt. Deze Lisbeth Salander is ? en dat is niet overdreven uitgedrukt ? een van de meest fascinerende personages uit de huidige misdaadliteratuur. Ze is vooraan in de twintig, slechts 1,50 meter groot, mager als een ernstig anorexiageval, biseksueel, zwaar getatoeëerd en met piercings, lelijk, in het bezit van een scheve lach en een fotografisch geheugen, superintelligent, asociaal met lak aan allerlei conventies, iemand die uit principe niet met overheidsdienaren praat, en als hobby auto's en boksen heeft. Bovendien is ze een briljant hackster en computer-wizard, met een internationaal netwerk van gelijkgestemden van anarchistische snit, heeft ze een psychiatrisch verleden met langdurige opnames, en staat ze ook nog eens onder curatele. Gaandeweg, met als hoogtepunt Gerechtigheid, groeit deze onaangepaste en volstrekt tegendraadse Lisbeth uit tot een ontroerend, kwetsbaar maar tegelijk sterk personage, dat psychologisch uiterst knap door Larsson wordt uitgediept, waarbij het raadsel van haar zwaar beschadigde persoonlijkheid overigens grotendeels intact wordt gelaten.
"Als je het goed bekijkt," zegt de zus van Mikael, een advocate die Lisbeth in het derde boek verdedigt tegen een massief georganiseerde aanval vanuit de ingewanden van de geheime dienst, "gaat dit verhaal niet in eerste instantie over spionnen en overheidssekten, maar om geweld tegen vrouwen en mannen die dat mogelijk maken." Dat is tevens de kortst mogelijke samenvatting van deze majestueuze trilogie.
Gerechtigheid begint wanneer Lisbeth, ernstig toegetakeld en met een schotwond in haar hoofd, een tijdlang tussen leven en dood zweeft ? het gevolg van een gewelddadige confrontatie aan het eind van deel twee met haar vader Karl Bodin, die als de Russische agent Zalachenko na de ineenstorting van de Sovjet-Unie overliep, en door de Zweedse inlichtingendienst niet zonder bedoelingen werd ingelijfd. Wat volgt, is een samenzwering van ongekende omvang tegen Lisbeth, Mikael en 'Millennium', waarbij heel democratisch en constitutioneel Zweden in zijn voegen trilt en wankelt. Het tegenoffensief van het duo en het tijdschrift is complex, gewaagd, uiterst geraffineerd, en met vele valkuilen. Hoewel ze gelukkig hulp krijgen van onverwachte kant, moeten ze het grotendeels zelf oplossen. Larsson slaagt erin de spanning het hele boek op een zinderend topniveau te houden, inclusief vele verhaallijnen, uitwijdingen en toelichtingen. Tegelijkertijd wordt de lezer op een intelligente manier uitgedaagd om mee te denken en te anticiperen op wat komen gaat. Bovendien heeft hij nog een fantastische coda in petto.
Er gaan geruchten dat de vrouw met wie Larsson dertig jaar lang ongetrouwd samenleefde in het bezit zou zijn van een vierde manuscript over Mikael en Lisbeth, maar dit voorlopig achterhoudt in verband met controverses in de familie over testamentaire en financiële aangelegenheden. Het zou mooi zijn als er straks nóg een boek zou verschijnen. Maar ook al blijft het bij deze drie zeldzaam goed geschreven thrillers, éen ding is zeker: dit is een magistrale, fabuleuze misdaadtrilogie. [Peter van den Hoven] Verberg tekst

Met ruim 1700 pagina's is het derde deel van de Zweedse auteur Stig Larssen het meest omvangrijke deel van zijn Millennium Trilogie, een gecompliceerde compositie van diverse vormen van misdaad, overheidsbemoeienis, de soms uiterst ingewikkelde omgangsvormen der geslachten en de licht en schaduwzijdes van de mens. Centrale figuur is opnieuw de mooie, intelligente en getatoeëerde computerwijsneus Lisbeth Salander, die een aanslag overleeft (deel 2) en door de medici weer wordt opgelapt. De journalist Mikael Blomkvist van het blad Millennium beweegt zich door het zware weer van samenzweringen, bedrog en vervalsingen om alle aanklachten tegen haar te weerleggen. De uitweidende schrijfstijl, grote hoeveelheid personages en het weinig inspirerende eerste deel van het boek maken het de lezer niet gemakkelijk (net als in deel 1 en 2*) om de rode draad te blijven volgen. Uiteindelijk wordt je beloond door een stijgende spanning binnen een boeiende entourage. Onlangs als laatste deel verfilmd. Paperback met vrij kleine druk. Verberg tekst